Amarch
Amarch staat voor Amateur Archeologie en is een instantie die onderzoek verricht naar historische zaken in Hoevelaken. Historisch Hoeflake en Amarch zijn twee zelfstandig opererende organisaties, maar werken samen daar waar het wenselijk is.
Op deze pagina worden onderzoeksresultaten van Amarch gepubliceerd, daar waar het ons dorp Hoevelaken betreft. Het eerste onderzoek betreft acties van het Nederlandse leger in mei 1940 nabij Vinkenhoef.
Acties Nederlandse leger in mei 1940 bij Vinkenhoef te Hoevelaken
In augustus 2019 zijn een tiental patroonhulzen van het kaliber 6.5mmx5.35R gevonden aan de westzijde van Hoevelaken, nabij het monumentale pand ‘Vinkenhoef’. Dit specifieke patroontype werd door het Nederlandse leger gebruikt. Uit de beschikbare gevechtsverslagen van de meidagen in 1940 blijkt dat van het Nederlandse 4e legerkorps, 1e regiment Huzaren, de 3e, 4e en 5e eskadrons in de omgeving van Hoevelaken hebben verkeerd of in actie zijn gekomen.
Door: Patrick Burgers
De commandopost van de Commandant 1e regiment Huzaren was geplaatst in Vinkenhoef, net nabij kruispunt Hoevelaken. Op afstand van enkele kilometers rondom kruispunt Hoevelaken, zoals Klaarwater en langs de rijksweg Amersfoort –Apeldoorn is tegen de vijand gevochten, in Hoevelaken zelf niet. Vlak bij Vinkenhoef heeft echter wel een incident met eigen vuur plaatsgevonden op 11 mei 1940. Waarschijnlijk zijn van juist dit incident een aantal hulzen tegenover Vinkenhoef gevonden. Patroontype is 6.5mm x 5.35R behorend bij het geweer Mannlicher type M1895 of lichte mitrailleur Lewis M20. Dit zijn wapens die door de Nederlandse soldaten werden gebruikt. Hieronder staan delen uit geraadpleegde bronnen.
De dikgedrukte passage betreft het incident bij Vinkenhoef.
Uit archief ‘Oorlog 1940’, inventarisnummer 499042, 1e peloton, 5e esk, 1RH
Opgesteld 19 mei 1940, door wachtmeester BJ Rossen, soldaten JAC. v. Veen, FJ Duyf, S Bruinsma GJ Reuterink. Betreft lijn D, verslag vanaf 10 mei 1940.
“<…> Een kwartier later werd plotseling in de Oost rand van KLAARWATER vijand ontdekt, welke bleek te bestaan uit zware mitrailleurs en karabijn-dragenden, terwijl op de rechtervleugel 2 pantserwagens aanvielen door met hunne kanonnen te vuren. De pantserwagens wipten over de dikke gevelde boomstammen heen en openden een hevig vuur op het eskadron. <…>
Teruggetrokken werd naar Vinkenhoef (asperges reeds dicht) waarna het eskadron zich begaf naar Huis ter Heide ingevolge vroeger ontvangen instructies. Dit werd echter niet bereikt, doch op bevel van de C IV, LK werd teruggekeerd naar Vinkenhoef, tot het in ontvangst nemen van een nieuwe opdracht.
Bij Vinkenhoef werd halt gehouden nabij spoorlijn. Plotseling kwam het eskadron onder stormvuur van verschillende wapens van eigen partij, oorzaak oncontroleerbaar. Het moreel van de troep wordt er door dergelijke feiten niet beter op. Resultaat van dit vuur was wonder boven wonder zeer klein, 1 man schot in het been, 1 man schampschot oor, echter waren vele rijwielen en 2 motoren ten zeerste beschadigd en onbruikbaar (1 motor)
Nadat in den loop van den nacht het eskadron, hetwelk door het vuur in alle richtingen verspreid was geworden, ten deele weer verzameld was, kon op 12 mei worden uitgerukt om de opdracht nabij Hoevelaken te volvoeren. Opdracht: “Bezet Hoevelaken (driesprong) en neem verband op met nevenafdeeling,;patrouilles in voorterrein, Toegevoegd 1 sectie zware mitrailleurs. Wegen worden versperd”.
Eenige uren later ontving het eskadron een nieuwe opdracht: ‘Verken Terschuur <…>’<etc>”
Uit archief ‘Oorlog 1940’, inventarisnummer 499039, 2e peloton, 4ee esk, 1RH
Opgesteld door wachtmeester wachtmeester-instructeur W. van der Veer. Beschrijving vanaf 10 mei 1940.
“<…> In Achterveld aangekomen namen de pelotons stelling in de van te voren gebouwde stellingen. Hier hadden wij ook weer een tijd in stelling gelegen en kwam weer het bevel om terug te trekken. Vanuit Achterveld gingen wij naar Hoevelaken, plm 4 km. voor Amersfoort. Dit bevel tot terugtrekken, werd telefonisch gegeven, aangezien wij hier telefonisch waren aangesloten en in verbinding stonden met den R.C., welke zich in ‘Vinkenhoef’ bevond (gem. Hoevelaken).
In Vinkenhoef aangekomen kreeg de E.C. opdracht om de spoorwegovergang op den kw. Amersfoort – Nijkerk te bezetten. Aldaar stelling te hebben genomen werden wij gesteund door twee stukken Pag., waarvan één stuk onklaar was. Na hier de rest van den dag en den nacht doorgebracht te hebben trokken wij terug, weer op Vinkenhoef. Steeds waren wij nog voorzien van eten uit den keukenwagen, zoodat wij geen honger hebben gehad. Ook hadden wij nog steeds geen vijand gezien of gehoord.
Van Vinkenhoef ging het in het donker terug op Amersfoort; hoelaat in den avond het precies was, weet ik niet meer, doch het was de avond van den 11en Mei. Wij reden door naar Amersfoort, naar ons eindpunt. <….>
In den morgen van den 12en Mei maakte het Eskadron zich gereed voor den afmarsch en reden wij vervolgens naar Hoevelaken (Vinkenhoef). Ter plaatse aangekomen, begaf de E.C. zich naar den R.C. welke zich nog in Vinkenhoef bevond.
Hier werden wij voor het laatst van eten voorzien en kregen wij nog een aanvulling van munitie. Daarna moesten de Katholieken zich verzamelen en werden zijn toegesproken door een aalmoezenier. Na deze plechtigheid kregen de P.Cn. opdracht om stelling te nemen op den kw. Amersfoort – Apeldoorn, plm. 1 km van Vinkenhoef. De rijwielen hadden wij achtergelaten bij Vinkenhoef. Nauwelijks waren wij daar aangekomen en waren de lichte mitrailleurs op en aan de weg in stelling gebracht, of daar kregen wij de eerste aanraking met den vijand. <…> “.
Knipsel uit samenvatting sytzama.nl
11 mei 1940. In de vroege ochtenduren was de opstelling in de lijn D:
5-1 RH versterkt met een Sectie zware mitrailleurs, de Sectie mortieren van 8 en twee stukken Pag. te Klaarwater, 2 kilometer ten oosten van Hoevelaken
3-1 RH versterkt met een peloton pantserwagens en een sectie zware mitrailleurs ten zuidwesten van Nijkerkerveen.
4-1 RH versterkt met een peloton pantserwagens en een sectie zware mitrailleurs ten zuidwesten van Nijkerk aan de grote weg. De commandopost van C. 1 RH was te Vinkenhoef (kruispunt Hoevelaken).
Kaart en foto’s
Figuur 1: kruispunt Hoevelaken 1945. Vinkenhoef heden ten dage, midden links gelegen.
Figuur 2: een exemplaar van de gevonden 6.5mmx 5.35R patroonhulzen.
Figuur 4: M.95 (‘Dutch Mannlicher’) geweer, gebruikt tussen 1895 en 1940 door de Nederlandse strijdkrachten (bron: Wikipedia).
Figuur 5: Amerikaans licht machinegeweer Lewis M20, gebruikt van 1920 tot 1940 door Nederlandse strijdkrachten (bron: Wikipedia).
Referenties en afkortingen:
- nl, inventarisnummers 499042 en 499039
- nl/1RH-Mei1940-x.html
- boek ‘Grebbelinie 1940’, E.H. Brongers
- https://en.wikipedia.org/wiki/Geweer_M._95
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_M.20
- = kunstweg
RH = Regiment Huzaren
R.C. = Regiment Commandant
E.C. = Eskadron Commandant
C IV = Commandant 4e legerkorps
Lijn D = IJsselmeer – Nijkerk – Terschuur – Hoevelaken
Asperges = uitstekende stalen balken in het wegdek of betonblokken
Pag. = pantser afweergeschut