Jenaplanonderwijs

De intrede van het Jenaplanonderwijs in Hoevelaken in 1971

Het is 26 mei 1971 wanneer op het notariskantoor van Paul van Schaik in Amersfoort de akte passeert, die leidt tot de bevestiging van de oprichting van de ‘Stichting R.K. Scholen te Hoevelaken’. Deze stichting ziet het levenslicht op 29 maart 1971 en stelt zich ten doel de bevordering van voorbereidend basisonderwijs, van basisonderwijs en van voortgezet onderwijs op christelijke grondslag. De stichting zal daarbij handelen volgens de algemene richtlijnen van het onderwijs, die op grond van het gezamenlijk overleg in de Nederlandse Katholieke Schoolraad zijn vastgesteld, alsmede handelen volgens bisschoppelijke richtlijnen inzake pastorale aangelegenheden. In artikel 3 van de akte staat onder anderen vermeld, dat de stichting zal trachten haar doel te bereiken door het oprichten en beheren van één of meer scholen in de gemeente Hoevelaken.
En zo geschiedt, waarmee Hoevelaken in 1971 een school rijker is. Naast De Horst (J.J.A. Goeverneurlaan) en de Apolloschool (1970, Frans Tromplaan), beiden scholen voor openbaar onderwijs, alsmede de Schimmelpenninck van der Oyeschool (Oosterdorpsstraat) en de Kyftenbeltschool (Van Dedemlaan), die beiden christelijk onderwijs verzorgen, krijgt Hoevelaken er met De Hoeve een vijfde school bij. Deze school ontstaat vanuit de Rooms Katholieke gemeenschap, maar noemt zichzelf een samenwerkingsschool, waar leerlingen vanuit verschillende geloofsovertuigingen welkom zijn. Als onderwijsvorm wordt gekozen voor het Jenaplan. Het stichten van een nieuwe school heeft de nodige voeten in aarde. Het verhaal daarover begint in 1969 met een brief van het Rectoraat St.Paulus te Hoevelaken aan het Centraal Bureau voor het Katholieke onderwijs in Den Haag, waarin bijgaand probleem wordt uitgelegd: Hoevelaken is een groeiende gemeente met ook een groeiende R.K. gemeenschap (momenteel 500 leden). De R.K. kinderen bezoeken praktisch allemaal de Openbare School ter plaatse. Het contact met die school is erg plezierig, er is binnen de roosters gelegenheid tot het geven van godsdienstonderwijs, wat ook gegeven wordt, het onderwijs zelf is o.i. goed en nogal christelijk georiënteerd. De twee christelijke scholen ter plaatse lijken vooral catechetisch niet erg aangepast aan de nieuwe catechetische opvattingen binnen het R.K. onderwijs. Er is geen directe aandrang van de kant van de R.K. ouders om te komen tot een eigen R.K. school; uiteraard wordt er wel over gesproken en moet er ook vooruit gedacht worden. Eén van de kernvragen is natuurlijk: weegt de ongetwijfeld aanwezige eigenwaarde van eigen R.K. onderwijs op tegen de nadelen van doorbreken van de huidige situatie. Anderzijds: wie garandeert dat de huidige situatie bij het openbaar onderwijs ter plaatse zo gunstig voor ons blijft? En wie garandeert, dat een eigen R.K. school voldoende aantrekkingskracht heeft bij het bestaan van een gevestigde goede openbare school, zodat het misschien langere tijd neerkomt op een drie- of viermansschool? Een andere vraag is nog, of er plaats is voor iets als een oecumenische school, vooral gezien de uitgesproken richting van de bestaande christelijke scholen (gereformeerde bond v.d Ned. Herv. Kerk). Bovendien valt hier en daar het begrip ‘samenwerkingsschool’.
Samenwerkingsschool Het begrip ‘samenwerkingsschool’ is voor de initiatiefnemers tot oprichting van een nieuwe school, alsmede de Kapelcommissie van het R.K. Paulus gemeenschap een belangrijke term. Want, zo wordt er in diverse briefwisselingen in 1970 gemeld, leefde bij de Kapelcommissie reeds eerder de vraag omtrent de vormgeving van het onderwijs voor katholieke kinderen; het leek haar niet nodig of nuttig, gezien de huidige situatie van het onderwijs in Hoevelaken, stappen te ondernemen tot het oprichten van een eigen katholieke school. De Kapelcommissie meent bovendien, dat de katholieke gemeenschap op het gehele terrein van het samenlevingsverband in Hoevelaken in beginsel dient open te staan voor daadwerkelijk participatie in alle gemeentelijke en particuliere initiatieven. Gezien de situatie van het onderwijs nu en in de eerstkomende jaren staat de Kapelcommissie positief tegenover de gedachte van de oprichting van een samenwerkingsschool, als benoemd door bovengenoemde stichting. Met bovengenoemde stichting wordt bedoeld de ‘Stichting Schoolbestuur tot bevordering van onderwijs in samenwerkingsverband op basis van Jenaplan i.o.’. Om te komen tot de stichting van een basisschool in samenwerkingsverband worden de Ned. Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerk en de Buitengewone Hervormde Wijkgemeente Hoevelaken i.o. door de Kapelcommissie uitgenodigd om in april/mei 1970 voor een gesprek aan tafel plaats te nemen. Vanuit die geledingen is er echter geen belangstelling om mee te werken aan een nieuwe samenwerkingsschool, blijkt uit een schrijven uit februari 1971. Zij hebben plannen om samen een derde protestants-christelijke school te stichten. De Paulusgemeenschap gaat daarom op eigen kracht door, om te komen tot het stichten van een school. Nadrukkelijk wordt er niet genoemd het stichten van een R.K. school, om de gelegenheid te bewaren in de toekomst toch nog tot een samenwerkingsschool uit te bouwen en van het begin af aan individuele leden van andere kerkgenootschappen de gelegenheid te bieden ook kinderen op deze school te plaatsen. Wel zal aansluiting worden gezocht bij de Nederlands Katholieke Schoolraad. De Paulusgemeenschap streeft er naar, om de nieuwe school een start te laten maken in het schooljaar 1971 – 1972. Hierbij wordt gedacht aan een school in een noodgebouw, bestaande uit de klassen 1, 2 en 3, alsmede een kleuterschool, zo dicht mogelijk bij de basisschool en het liefst onder één kap. Het potentiële aantal leerlingen voor de drie laagste klassen van de basisschool is 70. Voor de kleuterschool verwachten de initiatiefnemers 45 leerlingen te hebben, waar er lopende het schooljaar nog eens 16 bijkomen. Ouders die kinderen hebben voor de klassen 4, 5 en 6 wordt geadviseerd om hun kinderen op de school te laten waar ze op dat moment onderwijs krijgen.
Frans Overmars vertelt Tot zover het technische verhaal. Het persoonlijke verhaal komt uit de herinneringen van Frans Overmars, lid van de initiatiefgroep om te komen tot het stichten van een nieuwe school, samen met Cees Vial, Theo Keet en Leo de Rijk. “Het idee om een nieuwe school te stichten kwam van Cees Vial”, zegt Overmars in maart 2016. “Cees werkte bij de Onderwijs Advies Dienst en had kennis van zaken. Cees was lid van het koor van de Paulusgemeenschap, waarvan ik ook lid was. Theo Keet was dirigent van dat koor. Cees was voorstander van een Jenaplanschool in Hoevelaken en wist ons voor zijn plannen te strikken. Leo de Rijk kwam er bij als bouwkundige man”. Net als in het bovenstaande oprichtingsverhaal zegt ook Frans Overmars nadrukkelijk, dat het de initiatiefnemers niet te doen is om een katholieke school te stichten. “Het ging ons helemaal niet om het etiket R.K., maar vooral om de onderwijsvorm Jenaplan. We hebben ons wel aangemeld bij de Katholieke Schoolraad, maar we wilden al direct het label oecumenisch aan de school koppelen”.
Het is dringen in de tijd, om de nieuwe Jenaplanschool daadwerkelijk gestalte te geven. Veel initiatieven vinden plaats in het voorjaar van 1971, terwijl de school in augustus ‘71, wanneer het nieuwe schooljaar begint, operationeel moet zijn. “Er was haast bij, want we zaten tegen de start van het nieuwe schooljaar aan”, zegt Overmars. “We zijn in die tijd daarom ’s nachts het hele dorp doorgegaan om te flyeren. Uiteindelijk leverde dat zo’n 65 leerlingen op. Alleen was er op dat moment geen schoolgebouw. Er was toestemming van de inspectie, maar de gemeente wilde niet meewerken. We hebben toen gedreigd om bij het begin van het schooljaar met alle kinderen naar het gemeentehuis te gaan, waar we nauwelijks gehoor kregen. Uiteindelijk heeft Hans Wentholt alles op de rit gezet en ons geholpen bij het vinden van lokalen. Eigenlijk konden we alleen terecht in het gebouw van de Apolloschool. Daar waren twee lokalen vrij, maar daar wilden ze ons eigenlijk niet hebben”.
In augustus 1971 start de basisafdeling van De Hoeve, bij gebrek aan voldoende behuizing, met 36 leerlingen, in één lokaal van de Apolloschool: zestien kinderen in de eerste klas, tien in de tweede klas en zes in de derde klas. Het eerste schoolteam bestaat uit drie personen: Ton Holzhauer, hoofd en algemene didactische leiding; Ria Wasser, hoofd kleuterafdeling; Han Delen, groepsleider basisafdeling. Deze laatste vult aan: “Ik had de zorg over de zestien kinderen in klas 1. Zij moesten leren lezen, schrijven en rekenen, dus de basisvaardigheden. Ton Holzhauer bestierde in z’n eentje de andere kinderen. Binnen het Jenaplanonderwijs gaan we uit van een steeds verdergaande zelfstandigheid van kinderen, dus een goed moment om dat gestalte te geven”. Ria Wasser start met de kleuterafdeling in het Fraanjekerkje aan de Dorpsstraat.

Direct al in het eerste schooljaar komt De Hoeve met een heuse schoolkrant: Hoevezaken. In het laatste nummer van de eerste jaargang, van juni 1972, kijkt Ton Holzhauer terug op het eerste schooljaar De Hoeve in Hoevelaken, een school die in dus de haast tot stand is gekomen. “Het viel niet mee”, zo schrijft hij. “Als ik collega’s buiten Hoevelaken vertel hoe we hier begonnen zijn, dan denkt men dat ik verhalen vertel uit de tijd van Schaepman en Kuyper. Maar in de grootste moeilijkheden komen soms de fijnste dingen tot stand. Op 10 augustus 1971 wisten Han en ik en niemand nog waar we op 16 augustus moesten beginnen. Er was nog geen krijtje binnen en op 16 augustus zaten er 36 kinderen te wachten, wat die Hoeve dan wel te bieden had. Het is onvoorstelbaar hoeveel werk daarvoor verzet is door het bestuur, het oudercomité en vele mensen buiten de school.

Eén van de dingen die ons als team het meest is opgevallen in het afgelopen schooljaar is de betrokkenheid van de ouders bij de school. Open en eerlijk werd er kritiek geuit. Zo kan het en zo moet het. Natuurlijk zijn er dagen geweest, dat wij als team niet helemaal fit waren en dat we niet alle begrip en liefde voor de kinderen konden opbrengen. Maar wij zijn ook mensen, met al de onhebbelijkheden van dien.

Na de moeilijke beginperiode op de Apollo brak een wat betere tijd aan in de noodlokalen. Al bleef het in veler ogen nog behelpen, voor ons was het een enorme vooruitgang. Het nieuwe meubilair was al weer een stapje in de goede richting. Het meewerken van ouders binnen de school kwam vlot en op prettige wijze tot stand. Het was weer een stapje verder naar een open school, die ons voor ogen staat. Open naar binnen en naar buiten, open voor kritiek en open voor medewerking.

Komend schooljaar wordt de onderwijsgemeenschap nog beter gerealiseerd als de kleuterafdeling vlak naast de basisschool komt. De laatste afdeling krijgt wat meer armslag. Het team is uitgebreid, het materiaal wordt uitgebreid en de elektronische stencilbereider bewijst nu reeds haar onmisbaarheid.

’t Was me het jaartje wel, maar ondanks alles toch wel een mooi jaartje. Een stukje van wat we wilden is tot stand gebracht. We zijn realist genoeg om te zien dat we er nog niet zijn. We zijn objectief genoeg om te beseffen, dat we nog veel fouten maken, maar toch ….. , het was goed in Hoevelaken te beginnen”.

In het tweede schooljaar telt de school inmiddels 80 leerlingen en wordt Clarien Broersen aan het schoolteam toegevoegd. Han Delen: “Na de start in de Apolloschool verhuisden we in de loop van het eerste schooljaar naar twee noodlokalen aan de Asterlaan. Daar werden we buren van Kees van Ieperen, het hoofd van de nieuwe christelijke school”.
Het stichten van een derde christelijke school vindt tegelijkertijd plaats met de stichting van De Hoeve. De christelijke school, die de naam Hommersomschool meekrijgt en wacht op nieuwbouw aan de Dassenburcht, huist aan de Asterlaan in een noodlocatie. “Toen de christelijke school in september 1972 hun nieuwe gebouw kon betrekken, betrokken wij als gehele schoolgemeenschap alle vijf de noodlokalen: drie aan de Frans Tromplaan voor de basisafdeling, twee aan de Asterlaan voor de kleuterafdeling. De kleuters zaten nog altijd in het Fraanjekerkje aan de Dorpsstraat. De oudste kinderen hebben overigens ook nog even les gehad in de kantine van de gemeentewerf aan de Hogebrinkerweg”.
Twee schooljaren lang huist “Onderwijsgemeenschap De Hoeve”, zoals de nieuwe school officieel heet, in de genoemde noodlokalen. Bij de start van het schooljaar 1974 – 1975, op 13 augustus 1974, betrekt De Hoeve een nieuw gebouw ‘achter dokter Klaarenbeek’. Het postadres is De Brink. De officiële opening van het nieuwe onderkomen vindt plaats op zaterdag 28 september 1974
Een promotiefilmpje over De Hoeve is te vinden op: https://www.youtube.com/watch?v=gbxT4UrmpVc
2016 Een mooi artikel over de Hoeve is geplaatst in De Stad Amersfoort van 17 februari 2016. Dat artikel is te vinden via onderstaande link. Jenaplan_17-02-2016_AD-Amersfoort