Sport

50 jaar – Een uniek staaltje gemeenschapszin

De sportgeschiedenis van Hoevelaken

Opkomst van de Hoevelakense sport

Het sportieve verenigingsleven begint, voor zover bekend, in Hoevelaken al in het eerste decennium van de 20e eeuw. Op 19 augustus 1908 maakt het Amersfoortsch Dagblad melding van de oprichting van een schietvereniging, genaamd “Schimmelpenninck van der Oye van Hoevelaken”, waarvan De Staatscourant no. 38 in 1909 de goedgekeurde statuten publiceert.

Bijna twee jaar later, op 21 juni 1910, meldt diezelfde krant de oprichting van een korfbalvereniging, ‘Korfbalclub Hoevelaken’, ‘aanvankelijk met vijftien leden’. In het bestuur worden gekozen de heren J. Scheepstra, afkomstig uit Groningen, die in januari van dat jaar als het nieuwe hoofd van de openbare school is aangesteld, P. van Nieuwenhuizen en G. Versteeg. “Mevrouw de Douairière F. Kijftenbelt, geboren baronesse Schimmelpenninck van der Oye, stond de vereeniging een flink terrein af op ‘den Hoogebrink’, terwijl de vereeniging van de heer A.E. van Arkel, burgemeester der gemeente, de spelbenodigdheden ten geschenke ontving. Dankzij beider welwillendheid kan de vereeniging Dinsdag 21 Juni het spel beginnen. Het plan is voorloopig elke Dinsdag ’s avonds van 7½ tot 8½ uur te spelen. Nieuwe leden kunnen zich bij het bestuur aanmelden”.

Hoe het beide verenigingen na hun oprichting vergaat blijft (nog) ongewis.

Gymnastiek

Hoevelaken kent in de eerste helft van de twintigste eeuw een aantal gymnastiekverenigingen. Eén daarvan is gymnastiekclub Allen Rap, Krachtig En Lenig, waarvan uit de eerste letters van deze woorden de naam van de toenmalige burgemeester Van Arkel (burgemeester van Hoevelaken van 1907 tot 1917) valt af te leiden. Omstreeks die tijd moet ook deze gymnastiekclub hebben bestaan.

Tijdens de oorlogsjaren kent Hoevelaken gymnastiekvereniging Excelsior. Deze vereniging mag zich verheugen op een groot aantal leden. “In de oorlog was er helemaal niks”, zegt Henk Beitler, toenmalig lid, in een interview in 1994. “Er woonden maar 1100 mensen in het dorp. Iedereen sloot zich aan bij de gymnastiekvereniging”.

Excelsior houdt stand tot het eind van de jaren veertig. Op 19 april 1945, de dag waarop in Hoevelaken nog hevige strijd wordt geleverd met de Duitsers, terwijl plaatsen als Barneveld en Terschuur al zijn bevrijd, wordt de schuur van de boerderij van de familie Laseur, met alle opgeslagen gymnastiekmaterialen, door de Duitsers kapot geschoten. Volgens Gijs Laseur, als kind bewoner van die boerderij, zijn de bezetters in de veronderstelling, dat er Canadezen zich in de schuur hebben verstopt. De Duitsers hebben de Canadezen namelijk wel zien komen, maar niet zien gaan. Volgens Evert Boekhout is de boerderij, net als enkele andere boerderijen in het dorp, moedwillig door vluchtende Duitsers in brand gestoken. Hoe het ook zij, de restanten van de gymtoestellen worden later als ijzeren palen op de brandstapel teruggevonden, waardoor Excelsior na WO II nog enige jaren met beperkte middelen doorhobbelt.

Voetballen voor de oorlog

In de eerste maanden van 1936 worden er plannen gesmeed om in Hoevelaken tot de oprichting van een voetbalvereniging te komen. Op 1 juni 1936 worden die plannen gerealiseerd en is de eerste voetbalvereniging in Hoevelaken een feit. Met twee seniorenelftallen wordt er van 1936 tot 1939 aan de competitie deelgenomen, georganiseerd door de UPVB, Utrechtse Provinciale Voetbal Bond. Vanaf 1939 worden er vanwege de mobilisatie zoveel mensen aan het verenigingsleven onttrokken, dat ook de voetbalclub daar last van heeft. Na het seizoen 1938-1939 wordt de voetbalclub dan ook opgeheven.

Naoorlogse jaren

Na de oorlogsjaren wordt het verenigingsleven in Hoevelaken nieuw leven ingeblazen. Op 22 januari 1947 wordt, vanuit de Burgerwacht (1917-1946), schietvereniging Frans Tromp opgericht. Daarnaast is er in Hoevelaken ruimte voor veel meer sportactiviteiten. Piet Keijzer, burgemeester van de jeugdgemeenteraad, neemt daarin in mei 1954 het voortouw en krijgt onder anderen Henk van Doornik als uitvoerder voor zijn ideeën mee. Beiden hebben zitting in de jeugdgemeenteraad. “We hebben een sportvereniging opgericht met drie takken van sport, die allemaal onder de naam HSV, Hoevelakense Sport Vereniging, vielen”, zegt Van Doornik in het eerder genoemde interview uit 1994. “We hadden een voetbalvereniging, waarvan Peet van Vaneveld trainer was, we hadden een korfbalvereniging en een afdeling gym. Voor iedere afdeling werd een apart bestuur gezocht. Ik ben zelf bij de korfbal verder gegaan, maar die vereniging heeft het niet gered, omdat er te weinig meisjes waren die mochten korfballen. Vanuit de kerk mochten ze niet met blote benen spelen. De voetbalvereniging had geen bestaansrecht, omdat die geen veld kon krijgen. Die kon dus niets doen. Uiteindelijk heeft alleen de gymafdeling het gered”.

De gymnastiekvereniging, die de naam ‘Hellas’ zal dragen, krijgt als oprichtingsdatum 1 oktober 1954. Hun thuishaven wordt het verenigingsgebouw aan de Stoutenburgerlaan, dat in 1930 aan de gemeente wordt geschonken door Mr. C.J.K. van Aalst.

Badminton in 1958

Het sportieve verenigingsleven wordt rond 1958 uitgebreid met een badmintonclub, die in de zomer van 1958 een weinig succesvol experiment uitvoert om de sport in de buitenlucht te beoefenen. Om het spel met meer regelmaat doorgang te laten vinden, wordt vanaf september het verenigingsgebouw aan de Stoutenburgerlaan gehuurd.

Buitensport

De georganiseerde buitensport doet in Hoevelaken haar opwachting in 1960. In april van dat jaar ziet namelijk een wandelclub het licht. Op initiatief van de heer Van Zanten en met mevrouw Roozendaal en J. Tiggelaven als voorlopige bestuursleden, wordt er onder de naam TOG aan wandelevenementen deelgenomen. De animo is echter gering, zodat TOG na precies een jaar al weer te ziele is. Daarmee is echter de wandelsport voor Hoevelaken nog niet verloren, want door de vasthoudendheid van de familie Meinten wordt in mei 1961 een nieuwe wandelgroep geformeerd, die zich onder de naam ‘De Natuurvrienden’ bij de Sticht Gooise Wandel Bond inschrijft. Deze wandelsportvereniging kent een langer bestaan.

Voor de buitensport is 1963 een belangrijk jaar. In april wordt, na een fusie tussen verschillende groeperingen die gebruik maken van een privé-tennisbaan aan de Kyftenbeltlaan, tennisclub Weldam opgericht. De Hoevelaker Ernst Sigmund Doornekamp stelt gratis de grond beschikbaar voor de aanleg van tennisbanen, waardoor de oprichting van Tennisvereniging Weldam mogelijk wordt.

Vanaf september 1963 kan er voor de tweede keer in de 20e eeuw in verenigingsverband worden gevoetbald, na de oprichting van de huidige voetbalclub op 15 mei 1963. In oktober van datzelfde jaar vindt de oprichting van korfbalvereniging Telstar plaats. Telstar maakt, samen met de voetbalvereniging, gebruik van het sportcomplex aan de Sportweg. Beide verenigingen maken deel uit van Sportclub Hoevelaken, want het is de oprichters niet te doen om in het voorjaar van 1963 alleen een voetbalclub op te richten, maar een soort omnivereniging, waar ook andere takken van sport kunnen worden ondergebracht. Zoals volleybal bijvoorbeeld. Als bestuurslid van Sportclub Hoevelaken is Cees Hommel één van de initiatiefnemers om tot de oprichting van een volleybalclub te komen en vormen de heren Wüstenveld (voorzitter), J.G. van Oosten (secretaris) en mevrouw Boon het voorlopige bestuur van deze ‘gezelligheidsvereniging’.

Paardensport

Een vijfde vereniging die in 1963 wordt opgericht is de ponyclub, die na een uitgeschreven prijsvraag vanaf maart 1964 als ‘De Cavaliertjes’ door het leven gaat. Op 24 februari 1973 fuseert deze ponyclub met ponyclub ‘De Waaghalsjes’, die op 16 mei 1959 als Hoevelakense vereniging wordt opgericht. Het eerste oefenterrein is een veldje aan de Leeuweriklaan, maar na enkele verhuizingen vestigt de vereniging zich onder de naam ‘Ponyclub De Waaghalsjes Hoevelaken-Nijkerkerveen’ in Nijkerkerveen.

Op 17 september 1979 wordt de mogelijkheid tot paardensport uitgebreid met de oprichting van rijvereniging “De Laak”. Samen met ponyclub “De Waaghalsjes” krijgen zij op 24 augustus 1991 eindelijk een eigen manege aan de Hogebrinkerweg, waarmee een einde komt aan het jarenlange gezwerf van locatie naar locatie.

Wethouder Nico van der Stadt ‘ontspannen’ te paard tijdens de opening van de manege aan de Hogerbrinkerweg op 24 augustus 1991

Bridge

In 1965 is er voor het eerst in Hoevelaken gelegenheid tot georganiseerde bridge bij ‘Bridgeclub Hoevelaken’. De club sluit zich niet aan bij de bond, maar organiseert bridgeavonden voor haar eigen leden. In 1989 volgt onder de naam ‘Bridgeclub Klaverslag’ een tweede bridgeclub die zich, in tegenstelling tot “Bridgeclub Hoevelaken’, wel bij de bond aansluit.

Tafeltennis

De Sportclub Hoevelaken wordt in 1967 uitgebreid met een sectie tafeltennis, die onder de naam TTVH vooral veel gezelligheid kent. De grote initiator is Joop Groen, hoofd van de openbare lagere school, die een groot tafeltennisliefhebber is. In november 1988 wordt TTVH opgeheven, om twee maanden later, in januari 1989, te worden heropgericht onder de naam “TTV De Slag”. In de negentiger jaren verdwijnt het tafeltennis uiteindelijk toch uit Hoevelaken.

De bouw van sporthal Ridderspoor in 1971 maakte de weg vrij voor de oprichting van een volleybalvereniging (Surf), een basketbalvereniging (BVH), een badmintonvereniging (BCH) en een judovereniging (Samurai).

1971: opkomst van de zaalsporten

Na de bouw van de sportzaal aan het Ridderspoor, aangeduid als “dubbel gymnastieklokaal”, komen vanaf oktober 1971 ook de zaalsporten volleybal (“Surf”), basketbal (“BVH”, tot april 1992), badminton (“BCH”) en judo (“Samurai”) deels opnieuw van de grond.

De clubkleuren van Surf zijn rood-wit, de kleuren van Sportclub Hoevelaken, waaronder de zaalsporten vallen. Wanneer alle sportverenigingen in 1974 geheel autonoom worden, gaat Surf over naar haar eigen clubkleuren, groen en blauw.

In 1985 scheidt een deel van de volleyballers van volleybalvereniging Surf zich af om onder de naam Smash zelfstandig verder te gaan. Smash doet het als vereniging een tiental jaren niet onverdienstelijk, maar is noodgedwongen al weer vele jaren opgenomen in de Surf-familie.

Sportervaring in 1971

“Toen ik in 1971 in Hoevelaken kwam te wonen bleek alras, dat je, als je in het dorp wilde sporten, er slechts twee mogelijkheden waren: voetballen of gymmen. Hoewel beide sporten mij volkomen vreemd waren, moest ik toch kiezen. Omdat gymnastiek in mijn ogen levensgevaarlijk was en voetbal in die tijd nog veilig leek, koos ik voor het laatste. Na telefonische informatie bleek dat nieuwelingen dan en dan trainden, voetbalschoenen, broek en shirtje meenemen.

Op het bewuste uur was ik present aan de Sportweg, temidden van een aantal lieden, die me minstens 15 jaar jonger toeschenen. In hun ogen leek ik kennelijk ook 30 jaar ouder, want ik werd meteen gebombardeerd tot ‘meneer, U bent de nieuwe trainer hè?’ Enfin, het was uiteindelijk zo, dat je in Hoevelaken met voetballen begint als je acht of zo bent en wil je later beginnen, dan moet je maar eerst jaren tussen de schuifdeuren oefenen, want er was geen team of trainingsgroep waar je dat nog op latere leeftijd kon leren ….

Hevig teleurgesteld in mijn voortijdig afgebroken voetbalcarrière toog ik huiswaarts om daar een enquêteformulier aan te treffen naar de sportbehoeften in het dorp. De gemeente had namelijk wat opportunistisch een sportzaal laten bouwen en om de kosten van een aanvankelijk vergeten fundering enigszins te dekken zag de gemeente graag, dat er wellicht een paar fanaten er ook gebruik van zouden maken. De keuze was beperkt tot de zaalsporten (zo slim waren ze wel) en vanwege mijn eerdere ontgoocheling kruiste ik elk vakje aan in de hoop dat tenminste één der sporten van de grond zou komen. Het gevolg was, dat ik enkele weken later verschillende uitnodigingen kreeg voor het bijwonen van oprichtingsvergaderingen voor een zes- of zevental sporten. Ik besloot alleen die vergaderingen te bezoeken, waarvan de sport mij het meest na aan het hart lag, namelijk volleybal.

Er waren vrij veel mensen komen opdraven om, zoals bleek, anderen ertoe te bewegen een volleybalclub op te richten. Toen er namelijk een voorlopig bestuur gekozen moest worden werd er tenminste druk gefluisterd en geschoven zodat er plotseling zo’n acht a tien man (vrouw) achter de groene tafel zaten, waar ik warempel ook bij was. De voorzitter had nog nooit een volleybal gezien en ook de rest, incluis mijzelf, bleek nauwelijks te beseffen waaraan ze begonnen. Het bestuur was er, maar het heeft nog heel veel tijd gekost om ook een vereniging te krijgen. Leden waren er genoeg; er waren kennelijk meer personen geweest die alles op de enquête hadden ingevuld en al kwamen ze nooit, we hadden ze toch op de leden- en contributielijst gezet. Omdat we onderdeel van de Sportclub Hoevelaken waren geworden, liepen de financiën via de ‘grote’ penningmeester. Met al die papieren leden was dat dus wel zo leuk.

Naast mijn taak als penningmeester (die dus niets voorstelde) wilde ik wat doen aan mensen die graag wilden volleyballen, maar het op achtjarige leeftijd hadden nagelaten het te leren. Mede door mijn slechte ervaring met de voetbalclub ontstond daardoor een voor die tijd grote groep zogenaamde recreanten, die ik altijd met plezier heb getraind”.

Ad de Zwart

Jubileumuitgave ‘Surf’ 1981

Meer smaken

Op 1 mei 1972 vindt de oprichting plaats van het Hoevelakens Schaakgenootschap (HSG), een jaar later gevolgd door het jeugdschaak.

De biljartballen gaan in Hoevelaken rollen op 15 april 1977 met de oprichting van biljartclub “De Wiekstoters”. Hun thuishaven is café/restaurant ‘De Wiekslag’. Bijna twee decennia lang heeft deze club, die ook het ‘Open Hoevelakens Kampioenschap’ (OHK) organiseert, het alleenrecht in Hoevelaken, maar met BCH ’95, De Slag en De Keuentrekkers (resideert in De Stoutenborgh) is het aantal biljartclubs inmiddels opgelopen tot vier. Sinds 2008 meten de vier clubs hun krachten tijdens het ‘Hoevelakens Clubtoernooi Biljarten’ dat in de eerste vier afleveringen ook vier verschillende winnaars kent. Alle vier de clubs winnen het evenement tot 2011 één keer.

Hockey

In december 1975 wordt de buitensport uitgebreid met hockey (MHCH).

Watersport

In november 1981 krijgt Hoevelaken na vele discussies eindelijk haar eigen zwembad: De Slag. Vanaf dat moment is er in de tachtiger jaren ruim een decennium lang gelegenheid tot wedstrijdzwemmen en waterpolo met de oprichting van zwemvereniging “De Kikvorschen” op 21 maart 1981. Deze vereniging heeft bestaansrecht tot medio 1993, maar de waterpoloafdeling wordt al veel eerder opgedoekt.

Avondvierdaagse

Net als in vele omliggende plaatsen komt in 1979 de Avondvierdaagse ook in Hoevelaken op gang. Start en finish van het wandelevenement vinden in de beginjaren plaats op het sportcomplex aan de Sportweg. Sinds 1998 is de voetbalvereniging opnieuw jaarlijks gastheer van het wandelsportevenement.

Eindjaren tachtig en beginjaren negentig ontstaan in Hoevelaken ook diverse fitnesscentra, die in de 21e eeuw overgaan in Health en Wellness Sportcentra. Daarmee wordt het keuzeaanbod voor sport in Hoevelaken heel erg breed, met ook nog midgetgolf, jeu des boules en recreatief darten bij onder andere Sportcafé De Slag.

Plan Middelaar

In de 21e eeuw vindt er een verschuiving van diverse sportlocaties plaats. In 2000 verhuist tennisclub Weldam van de Kyftenbeltlaan naar een locatie in Middelaar. In maart 2012 is het de beurt aan de korfballers, om te verhuizen. Eveneens in Plan Middelaar worden de korfballers de buren van de tennissers. Beide in 1963 opgerichte verenigingen komen daardoor fysiek dichter bij elkaar.

Vijftig jaar sc Hoevelaken

Bovenstaand verhaal over de Hoevelakense sporthistorie is opgenomen in het jubileumboek over vijftig jaar sc Hoevelaken, dat op 15 mei 2013 is gepresenteerd. Aanvullingen op dit verhaal zijn uiteraard van harte welkom. Mensen die daarvan gebruik willen maken kunnen met Historisch Hoeflake contact opnemen via de contactbutton op deze site.